Sayı Sistemleri Nedir?
Sayı sistemleri günlük hayatımızda kullandığımız sayıları dijital anlamda herhangi bir programın esaslarına göre veya dijital elektronikte cihazların girilen veriyi algılayabileceği bir sayıya dönüştürmek için kullanılır. Sayı sistemlerinde kaç çeşit vardır? sorusunun cevabına bakalım. Dört çeşit sayı sistemi bulunmaktadır. Bunlar aşağıda listelenmiştir.
- İkili (Binary) Sayı Sistemi ya da İki Tabanlı Sayı sistemi
- Onlu (Decimal) Sayı Sistemi ya da On Tabanlı Sayı sistemi
- Sekizli (Oktal) Sayı Sistemi ya da Sekiz Tabanlı Sayı sistemi
- Onaltılı (Hexadecimal) Sayı Sistemi ya da Onaltı Tabanlı Sayı sistemi
İkili (Binary) Sayı Sistemi
Binary (İkili) sayı sistemi elektronik cihazların kontrolü ve yazılım gibi alanlarda kullanılan temel bir sayı sistemidir. Gottfried Leibniz tarafından bulunmuştur. Tabanı 2 olduğu için yalnızda 0 ve 1 rakamlarından oluşan sayı sistemidir.
İkili sayı sisteminin genel yapısına baktığımızda her bir rakam (0 veya 1) bit olarak adlandırılır ve 8 tane bit yan yana geldiğinde de 1 byte oluşur. 1 byte en fazla günlük hayatta kullandığımız onlu taban karşılığında 256 değerini alabilir.
İkili tabandaki bir sayının onlu tabana dönüştürülmesi ve onlu tabandaki bir sayının ikili tabana dönüştürülmesi aşağıdaki görsellerdeki gibidir.
Onlu (Decimal) Sayı Sistemi
Onlu sayı sistemi günlük hayatta kullandığımız 10 değerine ulaşan her basamağında bir solundaki basamağa 1 tam değer verdiği sayı sistemidir.
Sekizli (Oktal) Sayı Sistemi
Sekizli sayı sisteminde sayının tabanı sekiz olup yalnızca 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 rakamları kullanılmaktadır. Elektronik sistemlerde ve yazılımlarda büyük çoğunlukla ikili sayı sistemi kullanılsa da bazı durumlarda cihaza fazla yüklenmemek adına ikili sayı sisteminin 3 bitinden oluşan sekizli sayı sistemi kullanılır. Böylelikle büyük ikili sayılar daha küçük boyutlara çevrilmiş olurlar.
Sekizli sayıları onlu tabana çevirmek için aşağıdaki yöntem kullanılabilir.
Onaltılı (Hexadecimal) Sayı Sistemi
Onaltı tabanlı sayı sisteminin sekizli sayı sisteminden tek farkı her bir basamağın altığı değer 0 ve 16 aralığındadır. Yani bu tabandaki bir sayı yalnız 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15 değerlerini alabilir. Baktığımızda 10 ve üzeri olan değerlerin nasıl tek basamak olabileceği sorusu geliyor akıllara. İki rakam tek basamak olamayacağı içinde bu sayı sisteminde 10 yerine A, 11 yerine B, 12 yerine C, 13 yerine D, 14 yerine E, 15 yerine F harfi kullanılmaktadır.
Onaltılı bir sayıyı onlu tabandaki sayıya dönüştürmek için aşağıdaki yöntem kullanılabilir.