Sedef Hastalığı Nedir?
Sedef hastalığı, cilt hücrelerinin normalden birkaç kat daha hızlı çoğalmasına neden olan otoimmün bir cilt bozukluğu olarak bilinir. Psoriasis adıyla da anılan sedef hastalığı, ciltte beyaz pullarla kaplı, kabarık, kırmızı lekelerin belirgin olduğu bir hastalıktır. Bu pullu lekeler vücudun herhangi bir bölgesinde ortaya çıkabilir, ancak genellikle baş derisi, dirsekler, dizler ve sırt gibi bölgelerde görülürler. Sedef hastalığı bulaşıcı değildir ve aynı aile üyeleri arasında genetik yatkınlığı olanlarda daha sık görülme eğilimindedir.
Sedef hastalığı genellikle erken yetişkinlik döneminde başlar. Birçok vakada, cilt sadece birkaç bölgede etkilenirken, daha ciddi vakalarda sedef hastalığı vücudun büyük bir bölümünü kaplayabilir. Kırmızı lekeler zaman içinde iyileşebilir, ancak hastalık hayat boyu tekrarlayabilir. Sedef hastalığı, kepek gibi bir cilt rahatsızlığıdır. Hem çocuklarda hem de yetişkinlerde görülebilir. Çocuklarda damlacık şeklinde lezyonlar oluşurken, yetişkinlerde plak şeklinde ve stabil olarak seyredebilir. Sedef hastalığı sadece cilt döküntüleri ile sınırlı değildir; hastalarda tüm vücut etkileyen ve döküntülerle birlikte ortaya çıkabilen diğer şikayetler de görülebilir.
Sedef Hastalığı Bulaşıcı mıdır?
Sedef hastalığı, kronik bir otoimmün hastalıktır. Bağışıklık sistemi, sağlıklı hücrelerin hızlı bir şekilde yıkılıp yerine yeni hücrelerin oluşturulmasına neden olan bir hataya sahiptir. Bu nedenle sedef hastalığı, mikrobik veya viral bir enfeksiyondan kaynaklanmadığı için kişiden kişiye bulaşıcı değildir. Ancak yine de ellerde veya yüzde sedef lezyonlarının görülmesi, kişinin toplum içinde izolasyonuna neden olabilir. Sedef hastalarının psikolojik sağlığı, fiziksel semptomlar kadar önemlidir. Bu nedenle hasta, hastalığını kabul etmeli, stresi azaltmaya çalışmalı ve hastalığa uygun bir yaşam tarzı benimsemelidir.
Sedef Hastalığı Kimlerde Görülür?
Sedef hastalığı genellikle genetik yatkınlıkla ilişkilendirilir. Genetik yatkınlığı olan kişilerde bazı faktörler sedefin ortaya çıkmasına katkıda bulunabilir. Bununla birlikte, stres gibi çevresel faktörler de sedef hastalığının gelişimine etki edebilir.
Sedef Hastalığının Nedenleri
Sedef hastalığının kesin nedeni bilinmemekle birlikte, uzmanlar bu hastalığın birden fazla faktörün etkileşimi sonucunda ortaya çıktığına inanmaktadır. Normalde cilt hücreleri her 10 ila 30 günde bir yenilenirken, sedef hastalığında bu süre 3-4 güne kadar düşer. Bu hızlı hücre yenilenmesi sonucunda eski hücreler birikerek ciltte gümüş pulların oluşmasına neden olur. Ayrıca, bağışıklık sistemindeki bir anormallik ciltte gereksiz iltihaplanmaya yol açar, bu da yeni hücrelerin hızlıca üretilmesine katkıda bulunur.
Sedef hastalığı aynı ailedeki bireyler de görülebilir, ancak bazen kuşak atlayabilir. Örneğin, bir dede ile torununda hastalık görülebilir, ancak çocuğun annesi hastalığa sahip olmayabilir.
Sedef hastalığının tetikleyici faktörleri arasında ciltte meydana gelen kesikler, sıyrıklar veya cerrahi müdahaleler, duygusal stres, strep enfeksiyonları, lityum gibi bipolar bozukluk tedavisinde kullanılan ilaçlar, sıtma ilaçları, tansiyon ilaçları olarak bilinen beta-blokerler, hidroksiklorokin veya antimalaryal ilaçlar, özellikle genç erkeklerde aşırı alkol tüketimi ve sigara içme bulunabilir.
Hastalık özellikle kış dönemlerinde ve soğuk günlerde daha yaygın olarak görülür. Sıcak, güneşli ve nemli ortamlarda bulunmak, hastalığın ortaya çıkma riskini azaltabilir.
Bazı sedef hastalarında en küçük bir çizik veya sivrisinek ısırığı gibi travmatik olaylar bile yeni lezyonların ortaya çıkmasına neden olabilir. Bu reaksiyona “Koebner fenomeni” denir ve sedef hastalarının dörtte birinde görülebilir.
Sedef Hastalığının Belirtileri ve Çeşitleri
Sedef hastalığı birçok farklı çeşidi olan bir hastalıktır. İşte sedef hastalığının yaygın belirtileri ve çeşitleri:
1. Plak Tipi Sedef Hastalığı:
- Bu sedef türünde en belirgin semptom, kırmızı lekelerle kaplı, gümüş renkli pullarla kaplı plaklardır.
- Plaklar genellikle kaşıntılı ve ağrılı olabilir.
- Bazı durumlarda plaklar çatlayabilir ve kanayabilir.
- Ciltte büyüyerek geniş alanları kaplayabilir veya birleşebilir.
- El ve ayak tırnaklarında renk değişikliği, çukurlaşma, parçalanma veya tırnak yatağından ayrılma gibi tırnak bozuklukları görülebilir.
- Kafa derisinde pullanma veya kabuklanma meydana gelebilir.
2. Püstüler Sedef Hastalığı:
- Bu tür genellikle yetişkinlerde görülür.
- Eller ve ayakların avuç içleri ve ayak tabanları gibi bölgelerde sıvı dolu beyaz veya sarı renkli baloncuklarla karakterizedir.
- Cilt kızarık ve pullu görünebilir.
3. Gutat Sedef Hastalığı:
- Genellikle çocukluk veya genç erişkinlik döneminde başlar.
- Gövde ve uzuvlarda küçük, kırmızı lekeler oluşturur.
- Tetikleyiciler arasında solunum yolu enfeksiyonları, strep boğaz enfeksiyonu, bademcik iltihabı, stres, ciltte yaralanma ve bazı ilaçların kullanımı yer alabilir.
4. İnverse (Ters Yerleşimli) Sedef Hastalığı:
- Koltuk altı, kasıklar, kulak arkası ve göğüs altı gibi cildin kıvrıldığı bölgelerde parlak kırmızı renkte lezyonlar oluşturur.
5. Eritrodermik Sedef Hastalığı:
- Cildin genelinde yanma kızarıklığına ve pulların tabakalar halinde dökülmesine neden olur.
- Eritrodermik sedef hastalığı, güneş yanığı, enfeksiyon, ilaçların kullanımı veya sedef hastalığı tedavisinin kesilmesi gibi nedenlerle tetiklenebilir.
- Ciddi sağlık sorunlarına yol açabilen şiddetli bir durumdur ve derhal tedavi edilmesi gerekir.
6. Psoriatik Artrit (Sedef Romatizması):
- Sedef hastalarının bir bölümünde, eklemlerde ağrı ve şişme gibi romatoid artrite benzer semptomlar gelişebilir.
Sedef hastalığının belirtileri kişiden kişiye değişebilir ve hastalığın türüne bağlı olarak farklılık gösterebilir. Tanı ve tedavi için bir dermatologa başvurmak önemlidir, çünkü her bireyin durumu farklıdır ve kişiselleştirilmiş bir yaklaşım gerekebilir.
Sedef Hastalığının Teşhisi
Sedef hastalığının teşhisi genellikle fiziksel muayene ve bazen cilt biyopsisi ile yapılır. İşte sedef hastalığının teşhis yöntemleri:
1. Fiziksel Muayene:
- Sedef hastalığının aktif dönemlerinde, doktorlar genellikle hastanın cildini dikkatlice inceleyerek teşhis koyarlar.
- Muayene sırasında saç derisi, kulaklar, dirsekler, dizler, göbek deliği ve tırnaklar gibi vücudun farklı bölgeleri kontrol edilir.
- Sedefin karakteristik belirtileri olan kırmızı lekeler ve gümüş renkli pullar gözlemlenir.
2. Cilt Biyopsisi:
- Sedef hastalığı belirtileri net değilse veya başka cilt sorunlarıyla karıştırılıyorsa, doktor bir cilt biyopsisi yapabilir.
- Biyopsi sırasında, ciltten küçük bir örnek alınır ve bu örnek laboratuvarda incelenir.
- Biyopsi sonuçları, sedef hastalığının teşhisini kesinleştirebilir ve diğer cilt rahatsızlıklarını dışlayabilir.
Sedef hastalığının teşhisi genellikle bu basit yöntemlerle yapılabilir. Ancak bazen parapsoriasis gibi sedefle benzer semptomlara sahip diğer cilt sorunlarını ayırt etmek daha zor olabilir. Bu nedenle, doktorunuz cilt biyopsisine başvurarak doğru teşhisi koymak için gereken adımları atacaktır.
Parapsoriasis gibi cilt sorunları da ciddi olabilir, bu nedenle doğru tanı ve tedavi önemlidir. Eğer bir şüpheniz varsa veya belirtilerinizle ilgili endişeleriniz varsa, bir dermatologdan yardım almalısınız.
Sedef Hastalığının Tedavisi
Sedef hastalığı, kronik bir hastalık olup tamamen iyileştirilemese de, semptomları kontrol altına almak ve yaşam kalitesini artırmak için birçok etkili tedavi seçeneği bulunmaktadır. İşte sedef hastalığının tedavi yöntemleri:
1. Topikal Tedaviler:
- Steroid kremler ve merhemler: İltihaplanmayı azaltmak ve kaşıntıyı hafifletmek için kullanılır.
- Kömür katranı ürünleri: Özellikle kafa derisindeki sedef lezyonlarının tedavisinde etkilidir.
- D vitamini içeren ürünler: Cilt hücrelerinin büyümesini düzenler.
- Retinoid kremler: Cilt hücrelerinin büyümesini yavaşlatır.
2. Fototerapi (Işık Tedavisi):
- Ultraviyole B (UVB) veya psoralen ve ultraviyole A (PUVA) ışık tedavisi, cilt hücrelerinin büyümesini kontrol altına alır.
- Doktor kontrolünde ve düzenli olarak uygulanmalıdır.
3. Sistemik Tedaviler:
- Metotreksat: Ciddi sedef hastalığı vakalarında kullanılır, ancak yan etkileri nedeniyle sıkı doktor kontrolü gerektirir.
- Retinoidler: Sedefin şiddetli formlarının tedavisinde kullanılır, ancak hamilelik döneminde kullanılmamalıdır.
- Biyolojik ilaçlar: Bağışıklık sisteminin aşırı aktivitesini kontrol eden ilaçlar, ciddi sedef hastalığı vakalarında etkili olabilir.
- Enzim inhibitörleri: İltihaplı hastalıkların tedavisinde kullanılır ve sedefle ilişkili artrit gibi durumları kontrol etmek için etkili olabilir.
Tedavi planı, hastanın semptomlarının ciddiyetine, vücutta etkilenen bölgelere, yaşına, genel sağlık durumuna ve diğer faktörlere bağlı olarak kişiselleştirilir. Tedavinin amacı semptomları hafifletmek, nüksleri kontrol altına almak ve yaşam kalitesini artırmaktır. Tedaviye başlamadan önce mutlaka bir dermatologla görüşmek önemlidir. Ayrıca, tedaviyi takip etmek ve doktorun önerilerine uymak önemlidir.
